در هفته پژوهش، کارگاه تخصصی با محوریت اخلاق در پژوهش و آموزش در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد. استاد علی خاکی صدیق، رئیس مرکز هیأت‌های امنا و هیأت‌های ممیزه وزارت علوم، در این کارگاه به بررسی مسائل اخلاقی در پژوهش‌های علمی پرداخت و نکات کلیدی و چالش‌های موجود در این زمینه را مورد بحث و بررسی قرار داد. 

به گزارش روابط عمومی پزوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات؛ در این کارگاه، دکتر خاکی صدیق به اهمیت رعایت اصول اخلاقی در پژوهش و آموزش پرداخت و نکات کلیدی و چالش‌های موجود در این زمینه را مورد بحث و بررسی قرار داد.

دکتر خاکی صدیق در این کارگاه به بررسی مهارت‌های سخت و نرم در مهندسی پرداختند. وی تأکید کرد که مهارت‌های نرم شامل رفتار فردی و حرفه‌ای اخلاق‌مدار، مسئولیت‌پذیری، تفکر خلاقانه و حل مسئله، کار گروهی و همزیستی در محیط‌های علمی با قابلیت تطبیق و هماهنگی با شرایط جدید، توانمندی نگارش و ارائه متون علمی و استفاده درست از فضای مجازی و هوش مصنوعی است.

در ادامه، دکتر خاکی صدیق به مهم‌ترین مهارت‌های نرم مورد نیاز مهندسان در عصر کنونی اشاره کرد. وی بیان کرد که تحلیل و حل مسائل پیچیده از منظر کلان، نقد و بررسی ریشه‌ای روش‌های تحلیل و طراحی، تعامل با دیگران با رفتار اخلاق‌مدار، هماهنگی و تنظیم با دیگران، و مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تصمیم‌گیری اخلاق‌مدار از جمله این مهارت‌ها هستند.

در بخش دیگر سخنان خود دکتر خاکی صدیق به دو موضوع اصلی در اخلاق نوشتن و پژوهش اشاره کرد: رفتارهای نادرست (Misconduct) و رفتارهای سؤال‌برانگیز (Questionable Practice). وی تأکید کرد که رعایت اصول اخلاقی در نگارش و پژوهش از اهمیت بالایی برخوردار است و پژوهشگران باید از هرگونه رفتار نادرست و سؤال‌برانگیز پرهیز کنند.
 وی در خصوص رفتارهای نادرست در علم و پژوهش توضیح داد که این رفتارها می‌توانند در مراحل مختلف پژوهش از جمله پیشنهاد، اجرا، گزارش‌دهی و انتشار، و داوری رخ دهند. از جمله این رفتارها می‌توان به جعل و سرهم‌بندی (Fabrication)، تحریف و دروغین‌سازی (Falsification)، سرقت علمی (Plagiarism)، و سوءاستفاده (Misappropriation) اشاره کرد.

دکتر خاکی صدیق به سه دستورالعمل برای گزارش (مقاله) نویسی اشاره کرد. وی تأکید کرد که تمامی شبیه‌سازی‌ها، آزمایش‌ها و مراحل تحلیلی باید به طور کامل، دقیق و درست در تمامی مقالات، گزارش‌ها و مطالب منتشر شده ارائه شوند. همچنین، داده‌ها یا نتایجی که دستاوردهای پژوهش را به چالش می‌کشند یا حتی زیر سؤال می‌برند، باید به طور کامل ارائه و تحلیل شوند. در نهایت، پژوهش باید به گونه‌ای اجرا و گزارش شود که قابل تکرار توسط دیگران باشد.

در بخش بعدی، دکتر خاکی صدیق به نکاتی اشاره کرد که پژوهشگران باید در استفاده از هوش مصنوعی رعایت کنند. وی تأکید کرد که از کپی‌برداری مستقیم از هوش مصنوعی و ارائه آن به عنوان پاسخ خود باید پرهیز شود، زیرا این کار تعارض با اصول اخلاق حرفه‌ای و سرقت علمی دارد. همچنین، از هوش مصنوعی باید برای رفع اشکال در زمینه‌هایی که درست فهمیده نشده‌اند، استفاده شود. خواندن چندین باره متن یک کتاب، مقاله یا دیدن چندباره یک ویدیوی آموزشی ممکن است مشکل را حل کند، اما پرسش از هوش مصنوعی از زوایای متفاوت مسأله را قابل فهم‌تر می‌کند.

در بخش پایانی، استاد خاکی صدیق به مباحث اخلاقی هوش مصنوعی در نظارت و دستکاری رفتارها اشاره کرد. وی توضیح داد که استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت بر رفتارها و تحلیل داده‌های بزرگ از ارتباطات، فعالیت‌ها، خریدها، تفریحات، دوست‌یابی، اظهار نظرهای سیاسی، عقیدتی، اجتماعی و فرهنگی، جستجوهای علمی و … می‌تواند به دستکاری رفتارها منجر شود. همچنین، فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی در جعل و جعل عمیق (Faking and Deep Fake) و کاربرد آن در جریان‌سازی در فضای دیجیتال از دیگر مباحث مهم در این زمینه هستند.

گفتنی است در پایان این کارگاه که به صورت حضوری و آنلاین برگزار شد، افراد حاضر به پرسش و پاسخ پیرامون اخلاق پژوهشی و آموزشی پرداختند.